کولر آبی یکی از انواع سیستم‌های تهویه مطبوع است که با کمک تکنولوژی فرآیند سرمایش تبخیری، محیط را خنک میکند. در این فرآیند با استفاده از تبخیر آب، هوای خنک تولید می‌شود. در واقع گرمای محسوس هوا جذب و از آن برای تبخیر آب استفاده می‌شود.
سرمایش تبخیری فرایندی بسیار قدیمی است، چنانکه از هزاران سال قبل در تمدن‌های باستانی ایران و مصر رایج بوده است. قدیمی‌ترین کولر آبی جهان در ایران اختراع شد و بادگیر نام داشت. کارکرد بادگیر به این صورت بود که هوای جاری بیرون از منزل را به داخل خود می‌کشید و با مخزن آبی که در آن جاسازی شده بود، هوای خنک‌ترشده را به داخل خانه هدایت می‌کرد.
طرز کار کولر آبی
الکتروپمپ کولر آبی، آب را به سمت ناودان‌های روی پوشال‌ها می‌فرستد. سپس آن آب روی پوشال‌ها ریخته و آنها را خیس نگه می‌دارد. هوا از بین پوشال‌های خیس و مرطوب عبور کرده و آب پوشال‌ها را تبخیر میکند. سپس هوای خنک، تمیز و جاری به طرف کانال و از طریق آن، به داخل ساختمان هدایت می‌شود.
آب برای تبخیرشدن، گرمای هوای ورودی به کولر را جذب میکند و درنتیجه هوا خنک‌تر می‌شود. این هوای خنک با ۹۰٪ رطوبت وارد محیط داخلی می‌شود. با توجه به میزان رطوبت بالا، این کولرها در نواحی مرطوب و نزدیک به دریا کارایی ندارند و بیشتر مناسب نواحی گرم و خشکاند.
اجزای اصلی تشکیل دهنده کولر آبی
اجزای کولرهای آبی امروزی با بادگیرهای باستانی متفاوت است. هر کولر آبی از اجزای زیر تشکیل شده است:
- کانال خروجی کولر: این کانال بین دریچه هوا و برزنت قرار گرفته است و در صورتی که با نور آفتاب تماس نداشته باشد، راندمان کولر آبی افزایش مییابد و هوای خنک‌تری تولید میکند.
- کانال داخلی: این کانال داخل کولر و در مقابل پروانه قرار گرفته است.
- بدنه کولرـ پارچه برزنتی: برزنت از انتقال لرزش‌های کولر به کانال خروجی جلوگیری میکند. پارچه برزنتی باید حتما سالم باشد.
- ناودان‌ها: به مسیر‌های ورودی و توزیع آب که بر روی درپوش‌های کولر قرار دارند، ناودان می‌گویند.
- پولی بزرگ و پولی کوچک: وظیفه این دو پولی این است که به کمک تسمه رابط بین خود، نیروی مکانیکی بهوجود آمده در الکتروموتور را به محور فن منتقل کنند. همراستا بودن پولی بزرگ و پولی کوچک بسیار مهم است.
- شناور (فلوتر): شناور وظیفه دارد میزان آب داخل مخزن کولر را همیشه ثابت نگه دارد.
- فیوز: از کولر در برابر خطرات الکتریکی، مثل اضافه‌بار، محافظت میکند.
- جعبه ترمینال: برای ایجاد اتصالات مطمئن و عایق از بدنه فلزی کولر آبی استفاده می‌شود.
- الکتروموتور دو سرعته: وظیفه آن به چرخش درآوردن فن در کولر آبی بوده و شامل موارد زیر می‌گردد:
- خازن راه‌انداز
- خازن اصلاح ضریب قدرت
- کلید گریز از مرکز
- سیمپیچ راه‌انداز
- سیمپیچ دور کند
- سیمپیچ دور تند
- پمپ آب کولر (واتر پمپ): کمک میکند آب از مخزن به بالای دیواره‌های کولرــ جایی که پوشال‌ها و یا پد‌های سلولزی قرار دارندــ منتقل شده و به ناودان‌ها بریزد.
- تسمه موتور: کار تسمه موتور، انتقال نیروی الکتروموتور به پولی کولر است. یکی از قسمت‌هایی که همیشه باید بررسی شود، محل عبور تسمه موتور است، چراکه وجود هر زائده‌ای در این قسمت باعث پارگی تسمه موتور می‌شود.
ظرفیت کولر آبی
عموما کولرهای آبی را براساس میزان ظرفیت‌شان می‌شناسند. مثلاً وقتی می‌گویند کولر ۳۵۰۰، یعنی ظرفیت هوادهی کولر ۳۵۰۰ فوت مکعب در دقیقه است. کولرهای آبی را در اندازه‌های مختلف (۲۳۰۰، ۳۵۰۰، ۴۹۰۰، ۷۰۰۰ و …) تولید می‌شود که حداکثر ظرفیت آنها ۱۳۰۰۰ است. این اعداد براساس ابعاد کولر آبی، پره‌های توربین هوا و قدرت موتور‌شان می‌باشد.
انواع پوشال کولر
پوشال کولر آبی ۲ نوع است: معمولی و سلولزی که نفاوت هایی با هم دارند. در کولرهای سنتی‌تر از پوشال‌های چوبی استفاده می‌شود که علاوه بر عملکرد خوب، بوی مطبوعی هم ایجاد میکنند. به غیر از این مدل، مدل‌های سلولزی هم در بازار موجودند که در آنها به‌جای پوشال چوبی، از نوعی فوم استفاده شده است. این پوشال‌های فومی به دلیل تراکم بالا‌تری که نسبت به پوشال‌های چوبی دارند، از ورود ریزگردهای آلوده موجود در هوا جلوگیری میکنند. البته از این نکته هم نباید گذشت که پوشال فومی، به دلیل جذب میزان زیادی از ریزگردهای آلوده، به رسیدگی مستمر، تمیزکاری و نظافت مناسب نیاز دارد. در غیر این صورت، بوی نامطبوعی از خود متصاعد خواهد کرد. این فوم‌ها بادواماند و عمر طولانی‌ای دارند، اما همه‌جا در دسترس نیستند. از این رو اغلب پوشال سنتی پیشنهاد می‌شود.
مزایای کولر آبی
کولر آبی به دلیل ایجاد رطوبت، برای مناطق خشک بسیار مفید است. علاوه بر این، سیستم سرمایش تبخیری در کولر آبی، به دلیل استفاده صد در صد از هوای تازه و تصفیه آن باعث بهبود تهویه اتاق و به جریان افتادن هوای تازه و تمیز در ساختمان می‌شود. این گزینه برای خانه‌های آپارتمانی، مخصوصا در شهر‌های بزرگ که اغلب به خاطر آلودگی هوا پنجره‌ها بسته است و هوای اتاق در گردش نیست، بسیار حائز اهمیت است. بنابراین میتوان گفت بزرگ‌ترین مزیت کولر آبی، ایجاد سرمایش مناسب و تزریق هوای تازه، خنک و تمیز به درون ساختمان است.
انواع کولرهای آبی
کولرهای آبی هم مثل اغلب لوازم و تجهیزات دیگر بنا بر نوع کاربری، نیاز‌ها و موارد مورد استفاده، انواع مختلفی دارند:
کولر آبی پرتابل یا محرک: همان‌طور که از نام این کولر برمی‌آید، قابلیت جابه‌جایی دارد. مخزن این نوع کولر یا به صورت دستی پر می‌شود یا قابلیت اتصال مستقیم به شیر آب را دارد.
کولر آبی ثابت: کولر آبی ثابت به دلیل ابعاد بزرگش باید در نقطه‌ی ثابتی (نظیر پشت‌بام، تراس، یا حیاط) نصب شود و بعد با استفاده از کانال‌کشی، میتوان از هوای خنکی که تولید میکند در داخل ساختمان لذت برد. این نوع کولر معمولی‌ترین نوع کولر آبی است. کولرهای آبی ثابت خود به دو نوع دیگر تقسیم می‌شوند:
- کولرهای آبی معمولی (با پوشال): پیشتر در مورد کولر آبی معمولی صحبت کردیم. طرز کار این نوع کولر خیلی ساده است. با ریزش آب روی پوشال‌ها و عبور هوا از میان آنها هوای خنک و تازه تولید می‌شود. اما در این مدل پوشال‌ها خیلی زود پیوستگی خود را از دست می‌دهند و باعث افت راندمان کولر می‌شوند.
- کولرهای آبی سلولزی: در کولر سلولزی، به‌جای پوشال، از پد‌های سلولزی استفاده می‌شود. به دلیل پیوستگی حجمی بیشتر سلولز نسبت به پوشال، کولرهای سلولزی هوای خنک‌تر (حدود ۲ تا ۳ درجه بیشتر از کولر پوشالی) و پیوسته‌تری ایجاد میکنند. عدم انتقال باکتری‌ها، ریزگردها و ذرات معلق به داخل کانال کولر هم از دیگر مزیت‌های کولر سلولزی است.
موتور کولر آبی دو دور (خازنی)
موتور کولر آبی قابلیت تنظیم بر روی دو سرعت تند و کند را دارد. البته هر قدر موتور با سرعت بیشتری کار کند، مصرف برق آن هم افزایش پیدا میکند. موتور کولر آبی دارای دو دور ۱۰۰۰ و ۱۵۰۰ در دقیقه است که ۱۰۰۰ به‌عنوان دور کند و ۱۵۰۰ به‌عنوان دور تند کولر آبی در نظر گرفته می‌شود. به همین خاطر این موتور‌ها را موتور دو دور می‌نامند. همچنین به دلیل استفاده از خازن در ساختار موتور کولر آبی، این موتور‌ها علاوه بر موتور کولر آبی دو دور، به موتور خازنی هم معروف‌اند.
انواع موتور‌های کولر آبی
موتور‌های دو دور با خازن دائم: این موتور‌ها برای هر دور (کند و یا تند) چهار نوع سیمپیچ متفاوت دارند.
موتور‌های دو دور با سیمپیچ راه‌انداز: این موتور‌ها سه نوع سیمپیچ دارند:
- سیمپیچ دور کند شش قطبی که سرعت ۱۰۰۰ دور در دقیقه را ایجاد میکند.
- سیمپیچ دور تند با چهار قطب که سرعت ۱۵۰۰ دور در دقیقه را ایجاد میکند.
- سیمپیچ راه‌انداز که دارای چهار قطب است.
نکاتی درباره خرید کولر آبی
سال‌هاست که دستگاه‌های خنک‌کننده، و در رأس آنها کولرها، دیگر وسیله‌ای لوکس به حساب نمی‌آیند. خرید آنها ضروری به نظر میرسد و هر خانه‌ای به یک سیستم سرمایشی نیاز دارد. حال مسئله اصلی اینجاست که چهطور بهترین و بهینه‌ترین دستگاه سرمایشی ممکن را برای خانه و یا محیط کارمان انتخاب کنیم؟
مهم‌ترین اصلی که هنگام خرید کولر آبی باید به آن توجه شود، ابعاد کولر آبی مورد نیاز شماست. همچنین باید به شرایط آب و هوایی منطقه خود نیز دقت کنید. با در نظر گرفتن پارامتر‌هایی ساده ولی مهم میتوان کولر آبیای با ابعاد و ظرفیت هوادهی مناسب انتخاب کرد. برای این منظور باید به نکات زیر توجه داشت:
- عایق بودن یا نبودن دیوار‌های ساختمان
- آفتاب‌گیر بودن یا نبودن دیوار‌های ساختمان
- طبقه‌ای که در آن ساکن هستید (هرقدر از پشت‌بام دور‌تر هستید به کولر‌هایی با ظرفیت هوادهی بالاتر نیاز دارید.)
نکات بهداشتی
وجود منافذ در هواگیر کولر باعث ورود ریزگردها به محوطه کولر و داخل ساختمان می‌شود. همچنین استفاده از دور تند کولرهای آبی می‌تواند ریزگردها را به داخل خانه بیاورد. برای جلوگیری از آلودگی‌های احتمالی، ورود ریزگردها، و بروز هوای گرم باید قسمت‌های هواگیر را کاملاً با پوشال پر کرد و مطمئن شد که کولر به میزان کافی آب داشته باشد. همین‌طور برای اطمینان بیشتر باید هر بار پس از افزایش غلظت ریزگردها در هوا، پوشال کولر آبی را شست و آب محفظه آن را تخلیه کرد.
دیدگاه بگذارید